Afgelopen vrijdag 19-06-2015 was de “Bond tegen het vloeken” te gast bij Jinek, om te praten over hun imago. Blijkbaar vergrijst de achterban (goh?!) en is er nog maar weinig geld over. Ze kwamen dus een promotiepraatje houden over waarom je niet moet vloeken en lid moet worden van de bond. Middels deze blog wil ik graag mijn steun betuigen aan de bond!
Nou heb ik het afgelopen jaar natuurlijk vooral gelet op het woord “kanker”. Opeens hoor je overal het woord “kanker” en lijkt elk programma over kanker te gaan. Ook valt het meteen op als iemand er mee scheldt.
Wat mij met name opviel, is dat de mensen díe schelden met kanker, heel erg jong zijn. Het waren altijd jongens en meisjes van gemiddeld 13/14 jaar. Een extra kenmerk is dat ze in groepjes aan het “hangen” waren. Zo heb ik het vaak gehoord toen ik naar de supermarkt liep, en dus langs een groepje hangjongeren, maar het toppunt was toch wel een middagje dancetour. Op dancetour was de gemiddelde leeftijd 13/14. Tel daar drank en swag hebben bij op en dan schijnt iets al gauw “kankervet” te zijn.
Lekker samen bouncen op dancetour: het woord “kanker” vloog me hier om de oren!
Ik heb in het afgelopen jaar een aantal combinaties voorbij horen komen. Ik zal jullie meenemen in de wereld van het “kankerschelden” en jullie voor eens en altijd uitleggen wat er zowel taalkundig als gevoelsmatig fout is aan dit type schelden.
De eerste vorm die ik voorbij heb horen komen is “kanker erg”; een pleonasme. Want kanker is al erg, en iets ergs is kanker. Een beetje hetzelfde als nat water. Water is nat en iets nats is water. Toch is dit een term waar ik me nog enigszins in kan vinden; iets is heeeuul erg. Maar misschien is het een idee om het woord kanker in dit voorbeeld te vervangen door super? Dat lijkt mij wel duidelijk genoeg.
Ook heb ik “kankerkop” een keer gehoord. Ik vraag me af of de mensen die deze term gebruiken, mij kunnen omschrijven wat een “kankerkop” precies is? Hoe ziet zoiets eruit? Heb ik, als kankerpatiënt, dan ook automatisch een kankerkop? Ik had tijdens de chemo wél een “chemokop”; ik sloeg gelig uit met zwarte kringen onder m’n ogen. Maar of dat dan gelijk staat aan een kankerkop weet ik niet.
Dan hebben we nog “kankervet”. Een combinatie die wél bestaat naar mijn idee, maar die de schelders taalinhoudelijk verkeerd gebruiken. Ik werd tijdens de chemo een dikkie, dus als er dan íets kankervet is dan denk ik dat we hem gevonden hebben. Maar buiten mijn kankervetjes zie ik niet in hoe je deze combinatie op een andere manier kunt gebruiken?
Toch is er één combinatie die de kroon spant; “kanker leuk”. Ik heb het echt voorbij horen komen (en dat was, hoe verrassend, op dancetour)! Bij de voorgaande combinaties zag ik nog ergens een logica, ook al was het vaak ver weg, maar hier ontgaat het me volledig. Kanker is niet leuk, en iets leuks is zeker niet kanker. Als ik deze taalkundige logica zou aanhouden, dan zou iets ook “poep lekker” zijn en dat heb ik deze mensen nog nooit horen gebruiken!
Wat mij persoonlijk stoort aan het gebruik van het scheldwoord kanker, is het feit dat het zo’n beladen woord is. In mijn omgeving doet iedereen angstvallig zijn best om het woord te mijden, inclusief ikzelf. Zo gebruiken we bijvoorbeeld liever “ziek zijn” of “tijdens de chemo” dan dat we “kanker” gebruiken. En het feit dat jongetjes én meisjes van 14 jaar met dit woord smijten alsof het de normaalste zaak van de wereld is, maakt me boos. Een jaar geleden wist ik ook niet wat kanker was, maar het was nooit in me opgekomen om er mee te schelden. En al helemaal niet op m’n 14de!
Ik stel dus bij deze voor om alle scheldcombinaties met kanker uit de Nederlandse taal te verbannen. Daar zou de “Bond tegen het vloeken” ook heel blij van worden denk ik. Ook zou ik de mensen die schelden met kanker graag willen uitnodigen om een dagje met mij mee te lopen op de oncologie afdeling. Eens kijken of ze me dan nog kunnen uitleggen wat er zo “kanker leuk” is.. Jottem!
Wederom een heel goed verhaal meid.
Je kunt het ook anders zien. Dingen die je gebruikt om iets heftiger te maken (‘vet leuk’, ‘verschrikkelijk erg’, ‘fucking cool’, ‘ziek mooi’) heten intensifiers. O.a. Ad Foolen heeft er onderzoek naar gedaan. Wat blijkt is dat je voor zo’n intensifier woorden nodig hebt met een zware lading, een woord dat een beetje shockerend is. Vervolgens wordt zo’n woord zó vaak gebruikt (denk aan ‘fucking’ in het Engels), dat het zijn zware lading heel erg verliest, en dan langzaam maar zeker weer verdwijnt (denk aan ‘mieters’). Het feit dat je kanker nog prima kunt gebruiken als intensifier laat denk ik zien dat mensen kanker nog steeds als iets heel heftigs ervaren.
Weetje: het gebruiken van ziektes als intensifiers komt (zover bekend) alleen in het Nederlands voor!
Wauw, wat een coole theorie Wossol! Ik heb nog overwogen jouw advies te vragen voordat ik dit stuk schreef;) Volgende keer doe ik het toch maar! Maar feit blijft dat kids van 14 ermee schelden alsof het de normaalste zaak van de wereld is, en dat is jammer.
Echt kankerjammer, zou ik zelfs willen zeggen 🙂
wauw zeg… zie dit opeens op het internet en dit raakt me echt! heb er nooit problemen mee gehad dat mensen met kanker scholden, en heb het zelf ook weleens gedaan. nu heb ik jou verhaal gelezen, en schaam ik me diep, zo diep! ik hoop dat je andere hier ook mee kan raken, want ik besef nu pas hoe erg dat schelden met kanker wel niet is. klinkt misschien raar, maar toch bedankt voor het op het internet zetten, ben nu toch wel even wat anders gaan denken over dingen.
Wauw, met deze reactie ben ik dan weer heel blij! Hier deed ik het voor:)
Hoi Jacintha,
lees je verhaal nu pas. Heel lang geleden (m’n vader was nota bene het jaar daarvoor overleden aan kanker) was ik ook een keer aan het schelden met, inderdaad, kanker. Een vrouw liep op me af, ‘bedankte’ me voor het schelden en spuugde me in het gezicht. Wat bleek? Haar man was kort daarvoor overleden aan kanker en ze had daar nog heel veel verdriet van. Pas toen besefte ik wat een impact het op mensen kan hebben. Ik schaam me nog steeds kapot voor dit voorval. Gelukkig heb ik haar nog m’n excuses kunnen aanbieden, die ze gelukkig ook aanvaardde. Ik ben erg gegrepen door je verhaal en wens je alle goeds!
kanker is kanker met of zonder impact 🙂